SPERM DETOKSU NEDİR?
Her cinsel ilişkide vajinaya 20-100 milyon sperm atılmakta bu spermlerden ancak bir tanesi yumurtayı döllemektedir. Sperm hücreleri erkeklerin testislerinde gelişip olgunlaşırken başta erkeğin genetik kodlamaları olmak üzere çeşitli hormonal ve çevresel faktörlerce etkilenerek yumurtayı dölleme fonksiyonu kazanmaktır. Bu fonksiyonda herhangi bir nedenle ortaya çıkan bozulma döllenen yumurtanın gelişmesini bozmakta ve gebelik oluşturma kabiliyetini azaltmaktadır. İlerlemiş erkek yaşı, kötü beslenme alışkanlıkları, maruz kalınan olumsuz çevre faktörleri, kilo fazlalığı, artmış yorgunluk, uykusuzluk ve stres düzeyleri ile sigara ve alkol kullanımı spermin yumurtayı dölleme kabiliyetini bozmaktadır. Sayılan faktörler spermlerde reaktif oksijen türleri (ROS) denilen maddeleri arttırarak hücresel mekanizmalarını bozmaktadırlar. Belirli bir değerin üstündeki ROS aktivitesi spermin genetik yapısı olan DNA’sında hatırı sayılır bir zarara sebep olur ve sperm DNA’sında kopmalara yol açar. Çiftin gebeliğe ulaşma süresi uzar.
Özellikle pahalı olan ve ayrıca psikolojik yönden hastalara önemli bir yük getiren tüp bebek tedavilerinde yumurtaların döllenmesinde kullanılacak spermlerin genetik yapıları en uygun olanlardan seçilmesi çok önemlidir. Aksi takdirde hatalı döllenmeler oluşarak tedavilerde gebelik oranları belirgin bir şekilde düşebilir. Oluşacak gebeliklerde ise gebelik kayıpları yani düşük olasılıkları da ayrıca artacak ve tedavi olan çiftin sağlıklı bir bebeğe kavuşma şansları azalacaktır. Tüp bebek tedavisindeki bu yeni yöntem ile sperm fonksiyon bozukluklarının tüp bebek tedavisine başlamadan erken tanısı ve olası tedavileri önem kazanmıştır.
Erkek spermlerinde görülen DNA bozukluklarına sebep olabilecek Reaktif Oksijen Türleri (ROS) son yıllarda geliştirilmiş özel aletlerle ölçülebilmekte ve yine teknolojinin yardımı ile DNA kırılma oranları bulunarak sorunlu spermleri olan erkekler belirlenebilmektedir. Bu erkeklerin sperm örneklerinde normal DNA yapısında olan diğer bir deyişle yumurtaları iyi bir şekilde dölleyebilecek spermlerin bulunabilmesi içinde tüp bebek tedavisinde yeni teknikler geliştirilmiştir.
DNA kopuklukları barındıran spermler maalesef ki mikroskop altında çıplak göz ile ayırt edilemezler ve mikroenjeksiyon işlemini yapan embriyoloğu yanıltabilirler. Mikroenjeksiyon uygulamasında kullanılacak spermlerin seçimi, tedavinin etkinliği ve başarısı açısından kritik bir öneme sahiptir. Mikro Akışkan Çip ve Polarize Mikroskop kullanılması ile spermleri ayrıştırma tekniği en başarılı olanlardır.
Sperm Mikro Akışkan Çip Tekniği
Spermlerin mikroenjeksiyon işleminden önce mikro-akışkan çip kullanarak seçilmesi ile sperm DNA hasarı barındıran sperm oranını önemli bir oranda azaltabilmektedir. Bu işlem sonrası elde edilen spermlerin büyük bir oranı sağlıklı spermler olmaktadır. Işınla Ayrıştırma Metodu olarak adlandırdığımız ve son derece özel bir mikroskop kullanarak yapılan bu metotta; sperm örneğine gönderilen ışın hüzmesi (ışın demeti), spermler tarafından yansıtılır ve bu yansıtma ile elde edilen verilere dayanarak hasarsız sperm seçilebilmesi de yapılabilmektedir.
Bu iki tekniğin sperm detoks programı ile birleştirilerek uygulanmasının DNA hasarı içermeyen sperm seçimini garanti edeceğini düşünerek bir çalışma planladık. Kliniğimizde Sperm Detoksu ile İkili Sperm Ayrıştırma Tekniğini birlikte kullanarak elde ettiğimiz başarılı sonuçları bilim dünyasıyla ve hastalarımızla paylaşmaktan kıvanç duyuyoruz.
Prof. Dr. Timur Gürgan Başkanlığında yürütülen çalışmada; sperm sorunu, sebebi izah edilememiş infertilite ve erken gebelik kaybı (düşük) olan 368 çift çalışma grubuna alındı. Bu gruptaki erkeklerin % 34.4 kadarında sperm örneklerinde yapılan testlerle şiddetli sperm DNA hasarı bulundu. Hasarın oranı ve derecesi özellikle yaş, obesite, sigara ve alkol kullanımı ve kötü çalışma şartları, yorgunluk ile yakın ilişki göstermekteydi. Bu çiftlerin 156’ sında daha evvelden başarısız tüp bebek tedavisi hikayesi bulunmaktaydı. 32’si ise erken gebelik kaybı yaşamışlardı. Kadınları hepsinin tetkikleri normal olarak bulunmuştu. Bu veriler erkek sperm bozukluklarının infertilite sorunu yaşayan çiftlerde önemini ortaya koydu.
Sperm DNA Hasarı
Bu erkeklere 3 aylık süreyle sperm DNA hasarlarını düzelmek için özel olarak geliştirilmiş dengeli antioksidan desteğini içeren bir detoks programı uygulandı. Detoks programı sonrasında spermle ilgili problemin % 42 oranında olumlu gelişme kaydettiği, ve 4-6 ay takip edilebilen çiftlerde % 24 oranında kendiliğinde gebelik oluştuğu saptandı ve gebeliklerin hepsinde canlı doğum gerçekleşti.
Sperm detoks tedavisi
Tüp bebek tedavisine alınan ve daha evvelden başarısız 2 ve üzerinde tüp bebek tedavisi bulunan 156 çiftte erkeklerde %68 oranında sperm fonksiyon bozukluğu tespit edildi. Hasar oranının başarısız tedavi sayısı arttıkça yükseldiği bulundu. Tüp bebek tedavisi öncesinde erkeklere önce sperm detoks programı uygulandı ve sonrasında ICSI işlemi öncesinde kullanılacak spermlerin seçimi İkili Ayrıştırma Yöntemi olarak adlandırdığımız uygulamalarla seçildi. Bu yöntemde spermler önce mikro akışkanlık prensibine göre çalışan özel çiplerle sperm örneklerinde spermlere ön ayrıştırma yapıldı. Elde edilen örnekler bu kez özel mikroskoplar ışık yansıtıcı polarize mikroskoplar altında incelendi ve spermlerin ışık yansıtma özelliklerine göre en sağlıklı spermler seçilerek ICSI işlemi gerçekleştirildi. Tedavi sonrasında yüksek oranda (% 85) yumurta döllenme ve kaliteli embiryo gelişme (% 84 ) oranı bulundu. Tedavi sonrasında 68 çiftte gebelik oluştu ve % 43.5 gebelik oranı elde edildi. Erken gebelik kaybı ise 4 çiftte görüldü ve % 5.8 olarak gerçekleşti.
Işınlama ile ayrıştırma metodu aynı zamanda sperm sayısının çok az olduğu veya hiç olamadığı azospermi olarak adlandırılan durumlarda da başarılı bir sperm seçim metodu olduğu gözlemlenmiştir. Bu tarz durumlarda mikro-TESE işlemi ile elde edilmiş testis dokusu özel iğneler kullanılarak steril laboratuvar ortamında lifleme tekniği kullanılarak ayrıştırılır ve sperm hücrelerine ulaşıldıktan sonra yine özel mikroskop ve ışık kaynakları kullanılarak en sağlıklı sperm hücresini seçebilmekteyiz.
Sonuç olarak ;
İkili Ayrıştırma Tekniği nedir?
Sperm Detoksu Programı ve İkili Ayrıştırma Tekniği olarak adlandırdığımız bu yaklaşımın tüp bebek laboratuvarlarında uygulanmasının özel hasta gruplarında başarılı sonucu önemli derece arttırdığını gösterdik. Bu yaklaşımın yaygın olarak ve rutin olarak kullanılması erkek faktörüne bağlı sorunlarla oluşacak tüp bebek başarısızlıkları en aşağı düzeye indirebileceğini düşünüyoruz. Ayrıca bazı çiftlerde tüp bebek tedavisine gerek duyulmadan da gebelik elde edilebilmesi olası görülüyor.
- Erkeklerde Sperm genetik yapısının bozulması, gebelik şansını azaltıyor. Tüp Bebek tedavisinin başarı oranlarını düşürüyor.
- Erkeklere Sperm Detoksu ile İkili Ayrıştırma Tekniği uygulaması gebelik oranlarını önemli derecede arttırıyor.
- Sperm hasar oranının başarısız tedavi sayısı arttıkça yükseldiği tespit edildi.
- İkili Ayrıştırma Tekniği’nin aynı zamanda sperm sayısının çok az olduğu veya hiç olamadığı azospermi olarak adlandırılan durumlarda da başarılı bir sperm seçim metodu olduğu gözlemlendi.
Sperm Detoksu tekniğinden kimler faydalanabilir?
İkili Ayrıştırma Tekniği’nden kimler faydalanabilir?
- İki yıl ve üzerinde sebebi bulunamamış infertilitesi olan çiftler,
- Obez, sigara ve alkol kullanan, stress skoru yüksek erkekler
- İki ve üzerinde tüp bebek başarısızlığı olan çiftler
- Şiddetli sperm problemi olan erkek çeken (sayısal , hareketlilik ve morfolojik olarak normal kriterlerin altındaki erkekler)
- Azospermi ( hiç spermi olamayan tüp bebekte kullanılacak spermlerin ancak testis biopsilerinden bulunan erkekler)
- Tüp bebek denemeleri sonrası erken gebelik kaybı / düşük yaşayan çiftler
Tabi ki tüp bebek tedavi başarısızlıkların tek sebebini sperm problemleri olmadığını da unutmamak gereklidir. Yumurta, embriyo ve rahim içi zarında bulunan sorunlarında tanınması ve tedavisine yönelik Balanslama Tekniği olarak adlandırdığımız yaklaşımlarında kaliteli embriyoloji laboratuarlarında çiftlere özel olarak sunulabilmesi de önem taşımaktadır.